Lieke Kezer – De afwezigen

‘De afwezigen’ is de debuutroman van Lieke Kézér. Zij werd samen met Lize Spit en Judith Eykelenboom genomineerd voor de ANV-debutantenprijs 2017. Kézér won de prijs. De hoofdpersoon in ‘De afwezigen’ is Joshua James, een in zichzelf gekeerd kind, dat  later een geniaal saxofonist wordt. Je weet niks van hem. Hij uit zich nooit. Je leert hem slechts kennen door zijn omgeving, die vooral bestaat uit nare, zielige en hopeloze mensen.

De roman speelt voornamelijk in Amerika en is prachtig opgebouwd. De zeven hoofdstukken spelen telkens in een bepaald jaar, het eerste in 1978. De dertienjarige Joshua woont bij zijn buurman in huis. Zijn moeder is overleden en zijn vader is weer eens spoorloos. De weduwnaar en jazzmusicus Frank probeert hem wat van de wereld te laten zien en nader tot de zwijgzame  jongen te komen. Samen gaan zij naar New York. Het hoofdstuk eindigt met een saxofoon die Frank voor hem koopt.

In de volgende hoofdstukken, spelend in 1987, 1981, 1996, enzovoorts maak je kennis met de mensen om Joshua heen. Het mooie is dat je in elk nieuw hoofdstuk even weer een nieuwe wereld in wordt getrokken. Het duurt steeds een aantal pagina’s voordat je de verbinding met de rest van het verhaal hebt gelegd. Sommige hoofdstukken kun je prima lezen als losstaand verhaal.

In 1987 wordt Joshua ontdekt door Dave Peligro, zijn latere manager. Indringend beschrijft Kézér de relatie tussen Dave en zijn vrouw Lucy. Hij is een tweederangs manager, zij een zangeres die maar niet door wil breken. Het verhaal speelt zich voornamelijk af in nachtelijk New York. Zij hebben regelmatig ruzie en er wordt continu gezopen. Zij proberen er alles aan te doen om van hun leven een succes te maken, tevergeefs. Joshua komt zijdelings in het verhaal voorbij. Hij is ongrijpbaar, verslaafd en leeft in een eigen wereld. En hij speelt prachtig saxofoon.

Joshua lijkt een bijfiguur in het verhaal van Peligro. Mooi is dat Kézér veel juist niet verteld. Je weet niet hoe Joshua terecht is gekomen in New York en waarom hij verslaafd is. Op dezelfde wijze bouwt zij de volgende hoofdstukken op. Je leert in 1981 de vader kennen, waar Joshua enige tijd in huis woont. Maar meer lees je in dit jaar over de relatie tussen de vader en zijn vriendin Jessy. Joshua is er wel, maar komt niet aan het woord.

De vrouwen in het boek hebben allemaal iets buitengewoon treurigs. Ze zitten vast in een leven, waarin zij ooit hoopte geluk te vinden. Nu kunnen zij er niet meer uit wegkomen. In Joshua ziet Jessy een verwante ziel. Alleen heeft hij een kans te ontsnappen. Zij wil hem redden. “Al jong had zij geleerd te leven zoals je ademde – zonder erbij na te denken. Maar nu was Joshua er, een dolende ziel, net als zij. Ze herkende in hem het onvermogen het leven naar de hand te zetten, de onmogelijkheid te ontsnappen aan het verleden. Maar hij had iets wat zij miste: een gave, een toegangsbewijs tot een mooie toekomst.”

Veel vrouwen in het boek overkomt een intens verdriet en hebben moeite met rouwverwerking. Dit geldt evenzeer voor Joshua. De omgeving ziet hen lijden en kan niet helpen. De moeder van Joshua kon het leven niet aan zonder haar man. En de moeder van Sarah, die plotseling haar man verliest, keert de wereld de rug toe. Haar dochter moet voor zichzelf zorgen. Sarah ziet Joshua in 1984 op straat spelen. Het is fantastisch. Zijn muziek geeft haar leven zin. Zij brengen een etmaal met elkaar door. Ook in dit jaar blijft Joshua een abstracte figuur.

Het onvermogen te ontsnappen aan een beknellend leven en een niet te troosten verdriet zijn twee belangrijke thema’s van ‘De afwezigen’. Een derde thema is de vader-zoon-relatie. De vader van Joshua is vaak afwezig. Hij duikt in een aantal hoofdstukken / jaren op in zijn leven. Van liefde is nauwelijks sprake. Zijn invloed op Joshua’s leven is des te groter.

Meer personen keren terug in de verschillende jaren van het leven van Joshua. In 1996 kondigt Kézér op de eerste pagina de ontknoping van het hoofdstuk aan. Toch was ik geschokt op de laatste pagina van dat hoofdstuk. Dat is knap. In het laatste hoofdstuk (2015) is Joshua relatief veel aan het woord. Hij heeft zich uit de muzikale wereld teruggetrokken en lijkt vrede te hebben met zijn geïsoleerde bestaan. Als lezer weet je dat dit leven op een leugen gebaseerd is. De afwezigen in het hele boek hebben meer invloed op zijn leven dan de mensen om hem heen. De afwezigen hadden beter helemaal weg kunnen blijven.

Lieke Kézér heeft een prachtig debuut geschreven. De opbouw is zeer sterk, de thematiek daarbinnen is goed vormgegeven. De hoofdpersoon vormt een zwart gat in het hele verhaal. De titel zegt alles.