Nadja Tolokonnikova – Zo begin je een revolutie

Niet iedereen zal Nadja Tolokonnikova van naam kennen, maar Pussy Riot is wereldberoemd. Tolokonnikova is een van de jonge vrouwen die onder de naam Pussy Riot optrad in een Moskouse kerk. Het punkgebed duurde amper een minuut. De beelden gingen de hele wereld over. Zij kreeg twee jaar strafkamp. In dit boek vertelt zij over de periode in het kamp, maar ook over haar jeugd, haar verzet tegen het regime en de vele protestacties. En, er valt wat te leren want: zo begin je een revolutie. 

Het boek is opgebouwd uit 200 kleine hoofdstukken. In elk stuk geeft Tolokonnikova de lezer een tip of een wijze les. Zij citeert veel, onder andere uit haar eigen verdediging tijdens het proces voorafgaand aan de veroordeling en uit haar songteksten. In hoofdstuk 1 neemt zij direct vierkant stelling tegen Poetin. “Als het verkopen van mijn ziel tot gevolg heeft dat Poetin aftreedt en in Rusland een pluralistische politiek ontstaat, dan zal ik dat doen.” En als les geeft zij mee. “Verkoop je ziel niet voor een te lage prijs.”

Toen Nadja veertien was besefte zij al dat haar stijl niet bepaald vrouwelijk was. “Ik kon eerlijk gezegd niet begrijpen waarom ik het gedrag dat verwacht wordt van jonge vrouwen zou proberen na te doen. Ik snapte niet wat de voordelen waren. En als er geen voordelen waren, waarom zou ik mij dan forceren? Het was volkomen duidelijk hoe saai het was om keurig wiegelend op hoge hakken te lopen en een handtas te dragen.” Een pagina verder vermeldt zij dat er jaarlijks in Rusland 14.000 vrouwen sterven door huiselijk geweld. “Het is tijd om een echte bitch te zijn.”

Zonder ergens bang voor te zijn organiseert zij met haar vriendinnen allerlei acties. Een liefdevolle actie is het zoenen van politieagentes, elke dag minstens één. Zij hardden zich in de kou om opgewassen te zijn tegen de maatregelen van het regime. Vaak wordt zij opgepakt na een actie en belandt dan voor een dag in de cel.

Voor een uitnodiging voor een lezing kondigen zij aan het over Russisch punkfeminisme te zullen hebben. Omdat dat nog niet bestond vonden zij het dezelfde dag uit en de band Pussy Riot was geboren. Hun eerste lied was ‘Dood aan de seksist’. De volgende vraag is: “Hoeveel kost het om een Pussy Riot-concert te geven.” Het antwoord is: niets. Alleen moet je ervoor zorgen water en brood bij  je te hebben, voor het geval je een etmaal opgesloten wordt in een politiecel.

Vanaf dat moment treden zij op de gekste plaatsten op, met gekleurde bivakmutsen en met een installatie die in luttele seconden is op te bouwen. Zo ook op 21 februari 2012 in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou. De politieke politie had lucht gekregen van de actie en was aanwezig. Het optreden duurde slechts 40 seconden, voor het werd afgebroken. Zij konden daarna gewoon de kerk uitlopen. Maar de beelden van het punkgebed kwamen bij Poetin terecht en hij sprak zich uit over de zaak.

Een paar dagen later werd de groep opgepakt, waarna het proces kon beginnen. Er moest wel een aanklacht worden bedacht. Je kunt de kerk namelijk gewoon huren en er zoveel in optreden als je wilt. “Een rijke ambtenaar of zakenman kan een banket in de kerk houden, omdat hij een man is, geld heeft, en niet tegen Poetin is. Dat zijn de drie geheime criteria voor succes in Rusland.” Tolokonnikova werd veroordeeld wegens hooliganisme. In haar slotpleidooi verwijst zij naar Dostojevski en Socrates en citeert zij uit de bijbel.

Het leven in het strafkamp in Mordovië is vreselijk. Er is geen medische zorg, het eten is verrot en de gevangenen moeten minstens 16 uur per dag kleding naaien. Werkweigering of protesten worden niet gewaardeerd. Zij maakt vaak de vergelijking met de Sovjettijd, maar er zijn verschillen. “In de Stalintijd werd een gevangene die driemaal achter elkaar weigerde te werken, doodgeschoten. In onze tijd wordt hij alleen maar stevig in elkaar getrapt en opgesloten in een ijskoude cel voor eenzame opsluiting, waar hij zowat bevriest, ziek wordt en langzaam doodgaat.”

Tolokonnikova vertelt over het dagelijkse leven en over de andere gevangenen. Het mooist zijn de bespiegelingen over het gevangenissysteem en over Rusland. “Een gevangenis is een eiland van gelegaliseerd totalitarisme. Het doel is om de gedachten en het gedrag van de mensen te standaardiseren die op het eiland terecht zijn gekomen. Als je durft te rebelleren binnen een totalitaire staat moet je erop voorbereid zijn dat je doodgeschoten kunt worden. Het is vrijheid of de dood.” En over het regime van Poetin: “Tot op de dag van vandaag behandelt het Russische regime de eigen burgers als mentaal gestoorden die niet bij machte zijn zelf beslissingen te nemen.”

Ik heb nogal veel geciteerd uit ‘Zo begin je een revolutie’, want er valt veel moois te citeren uit dit boek. Je wordt behoorlijk opstandig tijdens het lezen. En dat is denk ik de bedoeling van de Tolokonnikova. Wil je weten hoe in Rusland wordt omgegaan met opstandige burgers, lees dan dit boek. Wil je zelf een revolutie beginnen, lees dit boek dan ook. Tot slot een laatste citaat: “Gebrek aan vrijheid is geen excuus om te jammeren en niks te doen.”