Marten Toonder – De ombrenger

Bij het woord ombrenger denk ik aan iets met dodelijke afloop. Dat valt schijnbaar mee in dit Bommel-verhaal uit 1971. Er vallen nooit doden in Rommeldam. Wel zorgt het onttrekken van Om uit de lucht ervoor dat de bewoners last krijgen van duizelingen. In hun nieuwe schone auto’s, die rijden op Om in plaats van op stinkende benzine, veroorzaken zij hierdoor ongelukken.

Steinhacker, AWS voor minvermogende, is grootondernemer en bovenbaas. Zijn fabrieken halen Om uit de lucht en draaien op volle toren. Deze uitvinding die het aanzien van de wereld zal veranderen is gedaan door de krankzinnige geleerde, professor Sickbock.

Vanuit therapeutisch hoek komt er een oplossing. Doctorandus Zielknijper: “Men kan iedereen wennen aan een wereld met minder OM. Wanneer men het denkvermogen wat terugschakelt en het hart langzamer laat kloppen, zal het lichaam minder Om gebruiken. En als dat bij iedereen gebeurt, zal het verschil niet zo gemerkt worden. Trouwens, in kwaadwillende gevallen kan men een goede inrichting inschakelen die de scherpe kanten van het driftleven op humane wijze bijslijpt. Zodat het Omgebruik wordt teruggebracht.”

Tom Poes ziet het anders en redt Bommel en de andere Rommeldammers uit deze gevaarlijke situatie. Aan het begin van het verhaal was Bommel zelf enthousiast over Om en financierde de uitvinding van Sickbock. Hij bezit het patent, ontdekt Tom Poes. De ambtelijke molens van Rommeldam werken goed. Ambtenaar Dorknoper is onverbiddelijk. AWS produceert illegaal OM. De bovenbaas is verbijsterd: welk een ragfijn spel heeft OBB hier gespeeld. Bommel besluit te stoppen met de Omproductie. Geld speelt voor hem geen rol.

Arnon Grunberg schreef het voorwoord bij deze eco-editie. De vrede is wel teruggekeerd in Rommeldam, maar de moraal van het verhaal is helemaal niet geruststellend. Niemand bood verzet. “De mens loopt achter de omstandigheden aan zoals een hond achter een worst.” De mens is een slaaf. “Zijn aanpassingsvermogen is groot, maar hij heeft geen idee waaraan hij zich aanpast.”