Jens Christian Grondahl - Hartslag

Van Jens Christian Grøndahl zijn er inmiddels vijftien boeken vertaald in het Nederlands. Hij krijgt steeds meer waardering en zijn trouwe schare liefhebbers groeit. Hartslag is uit 1999 en in 2005 vertaald door Gerard Cruys.

De naamloze hoofdpersoon is rond de veertig jaar en een gewezen architect. Nu heeft hij een handel in Japanse prenten. Adrian, de boezemvriend uit zijn jeugd, woont in New York en heeft een succesvolle carrière. Zij zien elkaar weinig meer. Adrian schrijft hem wel trouw lange wat saaie brieven over zijn leven

Het verhaal begint bij de plotselinge dood van Adrian. Merkwaardig is dat hij even later een brief van hem ontvangt waarbij hij aangeeft te willen praten over een belangrijke zaak die hem dwarszit, te laat. Hij denkt terug aan zijn vriend, zoekt aanknopingspunten in de brieven en in zijn geheugen. Hun jeugdervaringen zijn met elkaar verweven. “Alles wat ik van hem weet is tevens iets wat ik over mezelf weet. Maar hoeveel weet ik eigenlijk over mezelf? En hoeveel weet ik over Adrian?”

Wat volgt is een herbeleving van zijn jeugd en de jaren daarna waarin hij het contact met Adrian verliest. De vriendschap was intens, maar zijn jeugd was ook eenzaam. Zijn moeder was vaak weg, zijn vader was een alcoholist. Zij woonden in een vervallen hotel. Adrian was anders. Hij was rijk en vrij, maar ontving evenmin enige liefde van zijn altijd afwezige ouders.

“Ik had geen uitgesproken talent voor jong zijn, en ik geloof feitelijk dat je daar meer of minder goed in kunt zijn, en dat het ervan afhangt of je luchtig of zwaarmoedig bent. Adrian was briljant in jong zijn. Hij had nooit iets anders moeten zijn. Voor mij is het een opluchting geweest om ouder te worden, en ik herinner me die jaren als een woestenij van verveling en wachten.”

Een belangrijk persoon in beide levens was de zus van zijn vriend, Ariane. Met hun drieën vormden zij een eenheid. Hij had ooit een seksuele relatie met haar. Adrian mocht dit niet weten. Later werd zij concertpianiste en trouwde zij met een oudere man. Hij ziet Ariane na jaren terug. Zij blijft net als vroeger ongrijpbaar.

Centraal in hun jeugd en in het boek staat een reeks dramatische gebeurtenissen op een doorgezopen nacht. De twee vrienden zwijgen er tegenover elkaar over. Zij gaan daarna nog met elkaar om maar er is iets definitief veranderd. Het contact wordt minder.  Adrian verhuist naar New York, Ariane naar Londen.

Later zijn zowel de verteller als Adrian getrouwd. Gevieren brengen zij een vakantie door. Het is gezellig maar voortdurend voelt hij dat er bepaalde dingen niet worden uitgesproken. Hij praat nauwelijks rechtstreeks met zijn vriend. “Mijn vriendschap met Adrian was zo langzamerhand niets andere dan een gemeenschappelijke herinnering aan de vrienden die we ooit waren geweest.”

Aan zijn vrouw Julie probeert hij zijn jeugd uit te leggen. Hij voelde zich een buitenstaander. Dit had te maken met zijn afkomst. Zij reageert ongeïnteresseerd en vraagt zich af wat er nou bijzonder aan hem was: "Iedereen kwam ergens vandaan, maar het deed er weinig toe waarvandaan ".

Steeds meer begrijpt hij dat zijn leven van toevalligheden aan elkaar hangt. Grøndahl laat dit zien in de levens van al de personages in ‘Hartslag’. De mensen rond de verteller en Adrian komen elkaar tegen, beginnen meestal zonder duidelijke reden iets samen en verlaten elkaar na een paar jaar weer, zonder elkaar gekend te hebben. Geen enkel huwelijk is gelukkig.

Dit is typisch Grøndahl. In veel romans draait het om geluk dat verloren gaat, of een verlangen naar geluk. Bij Grøndahl is niemand ooit helemaal gelukkig. Het gaat niet dramatisch slechter met zijn personages, maar zeker ook niet beter. Iedereen tast wat rond en weet niet goed hoe te leven.

Zoals in veel boeken van Grøndahl worden ook in Hartslag de personages grondig beschreven; vooral hun (mislukte) relaties krijgen alle aandacht. Van alle exen wordt een beeld geschetst met soms overdreven veel aandacht voor detail.

De verhaallijnen in Hartslag blijven boeien. Het voert te ver deze helemaal te ontrafelen hier. Wel krijgt de lezer een steeds beter beeld van de twee levens. Het centrale thema, zoals in veel boeken van Grøndahl is het onvermogen elkaar te kennen, en ook om jezelf echt te kennen. Een onuitspreekbaar geheim is een middel om dit thema uit te werken, Grøndahl heeft dit eerder gedaan, maar het blijft spannend om te lezen.

Aan het eind van Hartslag probeert Ariane tevergeefs een meisje over te halen een abortus te plegen, met als argument dat zij niet weet waar zij aan begint, “maar wie van ons heeft dat ooit van te voren geweten.”