dinsdag 28 april 2015

Tomek Tryzna – Bleke Niko



“Ik deed net of ik aan leukemie leed of soms was het tuberculose. Onder het voorwendsel dat ik snel dood zou gaan, ging ik maar drie dagen in de week naar school. Ik kwam geloofwaardig over, want ik ben heel bleek. Ik heb ook heel lichte haren. Ik zie eruit als een albino. Vandaar Bleke Niko, dat is mijn bijnaam.”


Bleke Niko uit 2010, werd in 2013 vertaald door Karol Lesman. Met ‘Meisje Niemand’ schreef Tomek Tryzna eerder een bestseller. ‘Bleke Niko’ vind ik beter. Het boek heeft evenveel vaart, maar is afwisselender en heeft meer humor dan ‘Meisje Niemand’.

‘Bleke Niko’ speelt in het Polen van de jaren zestig. Niko is de hoofdpersoon van een jeugdige vriendenclub. Hij is bezeten van filmen, net als zijn vriend Kuba, wiens vader een fotowinkel heeft. Filip waant zichzelf schrijver en Oczko wordt door Tryzna aangeduid als de voorzitter.

Het verhaal schiet heerlijk heen en weer, maar je raakt nergens de draad kwijt als lezer. Na het zien van de film Le Mépris van Jean-Luc Godard moet Niko ook een film maken. Het lukt hem om De Baret in te sturen voor een festival. Hij droomt van roem, maar zijn inzending wordt neergesabeld.

Later komt deze scene een paar maal terug. Zijn vriend Kuba had ook een film ingezonden, die de selectie niet haalde. Door een kenner wordt Kuba’s film juist erg gewaardeerd. Niko wist hier niks van. De reden dat zijn eigen film buiten de prijzen viel blijkt ook anders te liggen. Was het bespotten van een leraar Russisch niet te gewaagd? Was het tweemaal te snel afdraaien van het geluid een bewuste actie om de censuur te misleiden? Zoals in veel Poolse romans speelt de geheime dienst en de angst hiervoor een rol op de achtergrond.

Deze intrige lijkt wat zwaar. Maar het verhaal heeft een luchtige toon. Door het filmverhaal heen leren we Niko kennen als hoogspringer, hij wilde als kind olympisch kampioen worden, als bodybuilder en als meisjesgek: hij geeft elke schoonheid een rol in zijn films.

Later wint Niko wel een prijs en tot ieders verwondering wordt hem beloofd dat hij de beschikking krijgt over een prachtige camera: De Arriflex! Hiermee kan hij een film schieten voor het grote festival in Pesaro. De ideeën en scripts buitelen over elkaar heen, iedereen raakt betrokken bij dit project en uiteindelijk loopt het allemaal anders dan je verwacht.

Tomek Tryzna bewijst met ‘Bleke Niko’ dat hij meer kan dan één bestseller schrijven. Met ‘Bleke Niko’ brengt hij een ode aan de jeugdige overmoed en het optimisme. Op de voorkant prijkt een foto van Brigitte Bardot, een scene uit Le Mépris.

Geen opmerkingen: