Multatuli – Max Havelaar (luisterboek)

Max Havelaar, de klassieker! Ik moet bekennen dat ik hem nooit heb uitgelezen. Ik was er wel een paar keer in begonnen, maar stopte na een paar hoofdstukken. Nu heb ik hem weer niet gelezen, wel beluisterd. De hertaalde versie wordt plezierig voorgelezen door Job Cohen.

Ik weet weinig van Multatuli, maar puristen zullen deze versie verwerpen, vermoed ik. De tekst is niet alleen aangepast en gemoderniseerd, ook ingekort.

Het verhaal van Max Havelaar zal bij de meesten bekend zijn. Het is in de eerste plaats een aanklacht tegen de uitbuiting van de inlandse bevolking in Nederlands-Indië. Maar het bevat tal van uitweidingen, die het boek veel meer maken dan een politieke roman.

Bijzonder is de structuur van het boek, een raamvertelling. Eerst is Droogstoppel aan het woord. Een benepen koffiehandelaar (makelaar in koffi), die prat gaat op zijn principes en die zeer met zichzelf is ingenomen. Het ontmoet een oude kennis, die hij Sjaalman noemt en die hem een pak papier geeft met de vraag het voor hem uit te geven.

Droogstoppel geeft een ondergeschikte, Stern, de opdracht er een boek van te maken. Dit zijn de hoofdstukken over Max Havelaar en zijn verzet tegen de corruptie en het machtsmisbruik.

Het is allemaal erg onwaarschijnlijk dat een man als Droogstoppel zo’n opdracht geeft, maar het is wel een mooie vorm die Multatuli kiest om zijn verhaal te kunnen vertellen.

Aan het eind van het boek komt Multatuli zelf aan het woord.

Max Havelaar is ook een aanklacht tegen de benepenheid in Nederland. In de eerste plaats lees je dit in de figuur van Droogstoppel. Mij geeft hij iets te vaak te kennen dat hij zichzelf zo geweldig vindt, een man van principes.

Leuk is dat één van die principes, zoals nooit een brief lezen die aan een ander is gericht, geen beletsel vormt om in het huis van Sjaalman een brief te lezen die niet aan hem gericht is. Achteraf pleit hij zichzelf volledig vrij. De brief gaf hem namelijk inzicht in de persoon van Sjaalman.

Een ander principe is dat Droogstoppel niet houdt van verzinsels. Gedichten vindt hij flauwekul, bovendien kunnen deze de meisjes het hoofd op hol brengen.

Een mooi intermezzo in Max Havelaar is het verhaal van Saïdjah en Adinda, waarmee het uitzichtloze bestaan van de inlander wordt geschetst. Max Havelaar geeft aan dat dit verzonnen verhaal meer waarheid bevat dan allerlei officiële akten en andere stukken.

Interessant vond ik dat in Havelaars verzet hij vertrouwen blijft houden in de gouverneur generaal. Hij verwacht een ingrijpen van hem. Maar de ambtenaren lichten hem verkeerd voor, zodat hij de waarheid niet te zien krijgt.

Dit kinderlijke geloof kan ook te maken hebben met een ander motief dat Multatuli had met het uitbrengen van dit boek. Hij zat zwaar in de schulden en wilde graag een hoge functie bemachtigen. Hij hoopte dit voor elkaar te krijgen met deze uitgave.

Dan wil ik nog een flauwiteit noemen. Naast Havelaar komt er ook een dominee Wavelaar en ene Pavelaar voorbij…

En tot slot een mooi citaat waarvan ik de context kwijt ben, maar dat ik de lezer niet wil onthouden: “Kon ik schrijven zoals hij, dan zou ik anders schrijven dan hij.”