zondag 29 september 2013

Marek Nowakowski – De kanarie


Op 13 december 1981 werd de staat van beleg afgekondigd in Polen. De verhalen van Nowakowski spelen zich af in deze periode, door hem meestal de staat van oorlog of de oorlogstoestand genoemd. Nowakowski werd geboren in 1935 en heeft vanwege zijn kritische houding zijn hele schrijverscarrière last van het regime gehad. In 1984 werd hij zelfs gearresteerd.


Deze verhalen uit 1982 werden in de jaren 80 in vele talen vertaald. Nawokowski was ook internationaal bekend. In het Nederlands is de Kanarie de enige vertaalde bundel. De thema’s in de kanarie sluiten aan bij de Poolse traditie om te schrijven over oorlog en bezetting. De setting is iets anders – de staat van beleg tijdens het bewind van Jaruzelski en de strijd die de vakbond Solidarność voerde – maar ook in de Kanarie gaat het om een regime dat alles wil controleren, onderling wantrouwen, de militie die overal opduikt en de stillen.

De verhalen zijn vaak kort, soms maar 1 pagina, waarin Nowakowski een bepaalde sfeer schept. Een groepje mannen loopt op straat. Er nadert een drietal soldaten. De mannen worden zenuwachtig, maar een van hen zegt dat hij kapper is; hij knipt de officieren en dus kan hem niks gebeuren. Even later is hij diegene die door de zich vervelende soldaten wordt opgepakt en afgerost.

In het titelverhaal de Kanarie heeft een oud vrouwtje een kanarie die niet meer zingt. Plots begint hij weer te zingen. Zij wil het haar kleinzoon vertellen maar de telefoons doen het niet meer. Wanneer er dagen later weer verbinding is meldt zij ‘de kanarie zingt weer’. Een stem waarschuwt haar: ‘niet coderen!’ Het vrouwtje begrijpt het niet en haar telefoon wordt afgesloten.

In veel verhalen gaat het om illegale krantjes, papieren en pamfletten. Hier draait het om bij elke huiszoeking. Een taxichauffeur heeft een lekkende auto. Hij vult de gaten op met stapels oude kranten. Terwijl hij een passagier heeft wordt hij aangehouden. Er steekt een vel uit zijn achterbak. De politie onderwerpt hem aan een grondig onderzoek. Op een verdacht papier staat ‘voor intern gebruik’. Hier zijn we op straat, verdacht dus. Na een lang oponthoud mag hij doorrijden.
Er wordt niet zo veel gedronken in deze bundel, maar ik leerde toch een nieuw drankwoord: ‘Bimber’ is zelfgestookte wodka.

Geen opmerkingen: