Soms lees je een boek in één dag uit, soms doe je er weken of langer over. Dit hangt niet altijd samen met  de saaiheid of de opwinding van een boek. Een boek kan ook te dik zijn. Ik had eerder een boek van Pleijel gelezen en dat was erg de moeite waard.

Lord Nevermore is een historische roman en gaat over een onderwerp dat mij aanspreekt. Twee bekende Polen spelen de hoofdrol: de schrijver Stanislaw Witkiewicz en de antropoloog Bronislaw Malinowski. Zij worden Stas en Bron genoemd. Pleijel volgt hun levens, te beginnen bij het Polen voor de eerste Wereldoorlog. Zij groeien samen op en zijn goede vrienden. Samen besluiten zij op ontdekkingstocht te gaan.

Wanneer zij in Australië zijn breekt de oorlog uit. Om te weten wat er volgt is het goed om de Poolse geschiedenis te kennen. In dit boek wordt in de juiste dosering hier aandacht aan besteed. Polen bestond in die tijd niet. Het grondgebied was opgedeeld tussen Duitsland, Rusland en Oostenrijk-Hongarije. Omdat Stas en Bron niet in hetzelfde gebied zijn geboren wordt de ene als een gast vanuit een bevriende natie gezien, de ander als een staatsgevaarlijke vijand. Er zitten meer van dit soort goeie passages in ‘Lord Nevermore’. Je volgt door de ogen van Stas en Bron de wereldgeschiedenis van de twintigste eeuw.

Op hun reis krijgen zij ruzie, zij vertrekken los van elkaar naar Europa. In de volgende hoofdstukken lezen we om en om hoe hun levens zich voltrekken. Bron woont enige tijd op een eiland in een ‘primitieve samenleving’. Hij tekent de gebruiken op en zoekt naar verklaringen. Terug in Europa schrijft hij er een dik boek over en wordt een beroemde professor die de hele wereld over reist. Zijn zieke vrouw, meegenomen uit Australië, kwijnt thuis in Noord-Italië weg.

Stas gaat in Polen wonen, maakt op nogal extatische wijze kunst: hij schildert en schrijft boeken. De twee denken regelmatig aan elkaar, maken in gedachte ruzie en verlangen naar elkaar. Als lezer verwacht je een ontknoping in de vorm van een ontmoeting. Deze blijft uit. Het leven is om voordat zij er erg in hebben. Bron ziet zijn vrouw steeds minder, zij sterft. Zijn kinderen kent hij nauwelijks. Hij is nooit meer terug gegaan naar Polen.

Stas krijgt niet de erkenning waar hij naar verlangt, heeft geen vrouw waar hij op kan bouwen en blijft kinderloos. Alles is voor niets geweest. Leefde hij maar in een andere, meer gemakkelijkere eeuw, de zeventiende bijvoorbeeld.

De Tweede Wereldoorlog breekt uit. De twee vrienden zullen elkaar niet meer zien. Bron is in New York. Op een bankje in een park wordt hij niet goed en maakt ruzie met een zwerfster.  Hij ziet zijn vrouw en praat met haar, allemaal heel prettig. Dan sterft hij aan een hartaanval.  Stas verkiest het om op de vlucht voor de Duitsers zichzelf te doden.

De laatste hoofdstukken van dit boek zijn overbodig. Ze spelen zich af in het nu en gaan over het opgraven van Stas. Nu heeft hij wel erkenning. Hij krijgt als belangrijk Pools kunstenaars een staatsbegrafenis. Als je het verhaal zo ziet lijkt het een mooi leesboek. Toch leest het niet vlot weg. De stijl is nergens bijzonder, maar dit kan aan de vertaling liggen. Spanning ontbreekt bijna geheel en de gedachten en gesprekken zijn nooit echt scherp.  Toch verveelde ik mij niet tijdens het lezen, vreemd is dat. Ik deed er een maand over. Het boek heeft bijna 500 pagina’s, de helft was mooi geweest.

Of alles historisch klopt kan ik niet helemaal beoordelen. En bovendien, is het belangrijk? Eén fout stoorde mij wel. Stas heeft het in de jaren twintig over Wittgenstein en gebruikt daarbij begrippen die Wittgenstein pas veel later zou optekenen. Verder wordt Hitler in dezelfde tijd genoemd als dictator, maar was toen nog niet aan de macht.